Joe Speedboot is slechts ogenschijnlijk een adolescentenboek of een vederlichte roman. Het boek zet zo aan, al in de titel. En de eerste tientallen bladzijden ruiken naar jongensavontuur. De Vijf, of Piet Pienter en Bert Bibber. De avonturen van de Beverpatrouille. Jongens & Wetenschap. De fascinatie voor techniek. Pubers die een vliegtuig in elkaar knutselen! Maar gaandeweg neemt de diepgang over en uiteindelijk blijk je een gelaagd boek in handen te hebben dat de breedste registers opentrekt en waar je nog niet meteen mee klaar bent. En dat bovendien spannend, ontroerend, grappig en bijzonder goed geschreven is.Tommy Wieringa raakt thema’s aan die ons allen aanbelangen. Conformisme, kunstenaarschap; de besloten gemeenschap van het dorp met zijn tradities en conventies tegenover de vernieuwingsimpulsen van buitenaf; het opportunisme van de liefde, de beperkingen van de vriendschap; de middelmaat van de grauwe massa tegenover de Messiaanse inspiraties van de helden die daaraan ontstijgen…
Een van de lijnen wordt uitgezet door het thema van het waarnemen en het zien. Fransje Hermans leest erover in zijn favoriete samoeraiboek. Fransje heeft daarom altijd zijn telescoop bij, en hij houdt een kauw, zijn ‘Ogen op Grote Hoogte’. Het avontuur met het vliegtuig, dat Joe Speedboot bouwt om de naakt zonnende mevrouw Ratzinger in haar tuin te kunnen bespieden, leidt nog tot een afgeleide, minderwaardige vorm van zien: het loutere waarnemen. Maar zien is méér dan waarnemen. Het komt er op aan écht te zien, door te dringen tot een kern achter de oppervlakkige verschijning van de dingen, tot hun echte, méér dan consumptieve waarde. Het gaat om gezien worden voor wat je waard bent, om erkenning. Dat genoegen weet Fransje, ondanks al zijn gebreken, te smaken – en dat gebeurt dankzij Joe Speedboot, een buitengewoon iemand, niet een ‘steler van het licht’, dat nodig is om te zien, maar een schenker van licht, een jongeman met uitstraling. Fransje wordt erkend als armworstelaar, maar ook als schrijver – ook al wordt hij maar door één persoon, het meisje PJ, gelezen.
Joe Speedboot is een voortreffelijke lofzang op het heldendom en op de zegeningen van het geloof in helden, een hartstochtelijk pleidooi tegen de middelmaat en het toegeven aan de neiging om in de eigen onvolkomenheden een excuus te vinden om niets te doen.
