woensdag 17 juli 2013

ingeprent 5



Orhan Pamuk wijdt in Istanbul, dat het portret is van een stad maar ook een zelfportret, een hoofdstuk aan zijn relatie als kind met zijn twee jaar oudere broer, Şevket, die, vreemd genoeg, in dit hoofdstuk niet bij zijn voornaam wordt genoemd. Uiteraard was die broer altijd dominant, en beide zonen waren voortdurend in competitie en concurrentie verwikkeld. Soms speels, soms op het scherp van de snee. Er kwamen ruzies van, en dan trok Orhan zich terug in zijn tekeningen. Maar ze waren tot elkaar veroordeeld, die twee, zoals broers die niet al te veel in leeftijd van elkaar verschillen, dat kunnen zijn. En zeker als er in het gezin geen andere kinderen zijn. Tot op het punt dat je kunt zeggen dat zo’n broer nog meer dan de ouders een beslissende invloed uitoefent op wie je wordt.

Er staan in het boek geen expliciete gegevens vermeld bij deze foto. Uit de context, die in dit geval letterlijk de om de foto heen gedrapeerde tekst van Pamuks boek is, kunnen we opmaken dat het een kiekje moet zijn uit een van de familiealbums. Maar dan wel een van een opmerkelijke kwaliteit, die zeer veelzeggend bijdraagt tot een confirmatie van wat de tekst aanvoert. We zien de twee broers, ruggelings. Op de voorgrond de jongste, Orhan dus. Het feit dat hij naar zijn oudere broer kijkt, drukt een relatie van afhankelijkheid en ondergeschiktheid uit. De oudere broer neemt de houding aan van een volwassene. Koppig, nonchalant. Beide broers vormen nog een wereld op zich: ze staan, als een zinsdeel tussen haakjes, ingeklemd tussen beide palen. Ze kijken uit over wat wellicht de Bosporus is, een belangrijk ‘personage’ in Orhan Pamuks boek. Links van de linkse paal zien we een vaartuig, mogelijk een voertuig naar een andere, ruimere, latere wereld. Opmerkelijk is dat het koppel grote-kleine broer wordt weerspiegeld door het koppel groot-klein vaartuig (want er hangt aan de grotere boot een sloepje vast).

De foto is in het boek vreemd gekadreerd. Wellicht is een deel van de boven- of onderkant afgeknipt. Waarschijnlijk de onderkant want spontaan zal de – wellicht niet professionele – fotograaf geneigd geweest zijn beide kinderen volledig in zijn kader te vatten.

Foto aangetroffen in Orhan Pamuk, Istanbul, 334