vrijdag 7 augustus 2015

los ingeslagen 258


29 november 2001

De passage over het verband tussen fascisme, erotiek, fysiologie en esthetiek in De ontdekking van de hemel (685vv) is provocerend en intrigerend. Hitler die de vruchten van de avant-garde plukt! Macht heeft alles met lichamelijkheid te maken! De primauteit van het lichaam, denk aan: ‘het lichaam van Christus’! Ook in de liefde heeft alles, of toch zeer veel, met die primauteit te maken. Vandaar het gruwelijke verschil tussen man en vrouw, het eeuwige misverstand ook, voor zover het niet als onoverbrugbaar verschil wordt erkend: vrouwen worden in de eerste plaats door hun eigen lichamelijkheid aangedreven en hebben geen overdreven aandacht voor het lichaam van mannen; mannen daarentegen hebben vaak vooral het lichaam van de vrouw(en) voor ogen. Zo geformuleerd lijkt deze waarheid ineens erg simpel en is het, bijgevolg, zeer raadselachtig waarom mannen zich erover nog langer schuldig zouden moeten voelen. (Ik noem het verschil gruwelijk maar het is daarom niet zinloos: de afstand zorgt er precies voor dat de beweging niet stilvalt.)

*

Nog meer De ontdekking van de hemel:
695: ‘…en stond mezelf toe te verdwalen.’
709: Het is niet de eerste keer in dit boek dat het mij opvalt hoezeer de filosofische ideeën van Mulisch – hier over kwaad door gebrek aan transcendentie in een instrumenteel geworden wereld – frappant goed overeenstemmen met die van Herman De Dijn.